Bieszczady: Krywe – wieś, której nie ma

W Bieszczadach zakochałam się od pierwszego wejrzenia. Wiem, że było mi dane zobaczyć prawdopodobnie ostatnie „dzikie Bieszczady” wraz z ich Bardami. Niestety przynajmniej dwóch z tych, którzy przygrywali mi wieczorami w knajpie w Wetlinie już nie żyje. Dodatkowo zawsze ciągnęło mnie w mroczne strony miejsc, które odwiedzałam, a Bieszczady bez wątpienie skrywają jeszcze wiele tajemnic, które czekają na to, aż je odkryję. Nazywam je znakami zapytania. Jednym z takich znaków jest właśnie wysiedlona podczas akcji „Wisła” wieś Krzywe nad Sanem. Odwiedziliśmy ją w 2021r.

Spis treści

• Jak dojechać do przesiedlonej wsi Krywe?
• Jak komuniści zniszczyli kulturę i tożsamość Rusinów.
• Historia wsi przed akcją “Wisła”
• Akcja “Wisła” w kontekście wsi Krywe
• Wspomnienia mieszkańców
• Wysiedlona wieś Krywe w Bieszczadach dziś
• Miejsce Pamięci

Jak dojechać do przesiedlonej wsi Krywe?

Do Krywe można dojechać z Zatwarnicy, ścieżką historyczno-przyrodniczą oznaczoną na czerwono. Trasa jest łatwa i malownicza, prowadzi przez las i łąki, aż do doliny Sanu. Można też wybrać nieoznakowaną trasę z Rajskiego przez Obłazy i Tworylne, ale wtedy lepiej zabrać ze sobą rower, ponieważ pieszo zajmie to kilka godzin. Samo zwiedzanie jest oczywiście darmowe. Należy jednak uiścić opłatę za wejście na teren Bieszczadzkiego Parku Narodowego.

Jak komuniści zniszczyli kulturę i tożsamość Rusinów.

Krywe to wieś, która nie istnieje. Została wysiedlona i spalona w 1947 roku podczas akcji “Wisła”, mającej na celu zniszczenie ukraińskiego podziemia i ludności rusińskiej. Dziś po tętniącej życiem osadzie pozostały tylko ruiny cerkwi, cmentarza i mostu nad Sanem. Krywe to jednak nie tylko miejsce tragedii, ale także piękna, kultury i pamięci. Zapraszamy na wycieczkę po tej niezwykłej krainie, zwłaszcza że znaki czasu działają na niekorzyść tego miejsca. Ruiny Cerkwi już podupadają, niebawem pozostaną tam jedynie krzyże na grobach dawnych mieszkańców wysiedlonej wsi w Bieszczadach.

Historia wsi przed akcją “Wisła”

Krywe zostało założone w 1502 roku na prawie wołoskim i należało do rodu Kmitów. W XVII wieku wieś była własnością kasztelana sanockiego Andrzeja Boguskiego, który zbudował tu dwór i park. Następnie w XIX wieku majątek przeszedł w ręce rodziny Łążyńskich, która rozbudowała dwór i założyła tartak. W Krywem działała też szkoła parafialna i bractwo trzeźwości. W 1921 roku wieś liczyła 472 mieszkańców, głównie Rusinów wyznania greckokatolickiego.

Akcja “Wisła” w kontekście wsi Krywe

Tzw. Akcja “Wisła” była operacją przeprowadzoną przez władze komunistyczne Polski Ludowej, której celem było zniszczenie ukraińskiego podziemia zbrojnego i przymusowe przesiedlenie ludności ukraińskiej, bojkowskiej, doliniańskiej i łemkowskiej na Ziemie Zachodnie. Akcja rozpoczęła się 28 kwietnia 1947 roku i trwała do końca lipca tego samego roku. W jej wyniku wysiedlono ponad 140 tysięcy osób, a wiele wsi zostało spalonych lub zburzonych.

Krywe było jedną z pierwszych wsi, które zostały objęte akcją “Wisła”. 3 czerwca 1947 roku do wsi przybyło wojsko Polski Ludowej i zebrało mieszkańców do wypędzenia. Niektórzy z nich zdołali się ukryć w pobliskich lasach, ale większość została wywieziona na północ i zachód Polski, gdzie byli osiedlani w rozproszeniu i pozbawieni możliwości kultywowania swojej religii i tradycji. Wieś została spalona, a cerkiew zniszczona.

Wspomnienia mieszkańców

Wysiedleni z Krywego zachowali w pamięci swoją dawną ojczyznę, którą nazywali “małą ojczyzną”. Wielu z nich próbowało wrócić do swojej wsi, ale nie było to łatwe, ponieważ tereny te zostały objęte ochroną przyrody. Niektórzy z nich utrzymywali kontakt ze sobą i organizowali spotkania i pielgrzymki do Krywego. Wspominali o swoim życiu we wsi, o pracy, zabawach, świętach i zwyczajach. Opowiadali też o dramatycznych wydarzeniach związanych z akcją “Wisła” i o trudnościach, jakie napotkali w nowych miejscach zamieszkania.

Wysiedlona wieś Krywe w Bieszczadach dziś

Dziś Krywe jest opuszczoną wsią, do której docierają tylko nieliczni turyści i miłośnicy historii. Możemy tam zobaczyć ruiny cerkwi, dworu i mostu, które są świadectwem dawnej świetności i bogactwa wsi. Na cmentarzu znajdziemy nagrobki i krzyże, na których widnieją nazwiska i daty urodzin i śmierci dawnych mieszkańców. W 2002 roku na cmentarzu odsłonięto pomnik upamiętniający ofiary akcji “Wisła”. Krywe jest też miejscem pielgrzymek i modlitw za zmarłych i za pojednanie narodów.

Miejsce Pamięci

Krywe jest miejscem pamięci, które przypomina nam o tragicznym losie ludności rusińskiej, która przez wieki zamieszkiwała te ziemie. Jest to także miejsce, które uczy nas szacunku i tolerancji dla innych kultur i religii. Krywe jest symbolem cierpienia i niesprawiedliwości, ale także nadziei i wiary. Krywe jest częścią naszej historii, której nie wolno zapominać.

Źródło: 
wikipedia
dzieje.pl
naszebieszczady.com

---

Zauważyłeś błąd w tekście? 
Napisz w komentarzu lub na kontakt@mrocznaturystyka.com