Stary Cmentarz Żydowski – niezwykłe muzeum w sercu Wrocławia

Stary Cmentarz Żydowski we Wrocławiu to niezwykłe miejsce, które przyciąga swoim niecodziennym klimatem oraz ciekawą historią – nie tylko samego cmentarza, ale także osób, które zostały tam pochowane. Ten pełen symboliki obiekt został założony w 1856 roku z potrzeby stworzenia terenu do pochówku ówczesnej ludności żydowskiej. Kiedy powstawał, jego mury znajdowały się jeszcze poza granicami miasta. Dziś jest to jedna z najciekawszych nekropolii w Polsce, która stała się również – prawdopodobnie jedynym w kraju – muzeum sztuki cmentarnej.

Spis treści:

• Informacje praktyczne dla turystów
• Historia Starego Cmentarza Żydowskiego we Wrocławiu
• Dlaczego Stary Cmentarz przetrwał II Wojnę Światową
• Festung Breslau
• Czas PRL-u – Stary Cmentarz Żydowski na krawędzi
• Sławne osoby pochowane na Starym Cmentarzu Żydowskim
• Podsumowanie

Informacje praktyczne dla turystów

Przed wybraniem się na zwiedzanie Muzeum Sztuki Cmentarnej we Wrocławiu warto sprawdzić na stronie dostępność miejsca w danym dniu. Cmentarz może być nieczynny podczas świąt żydowskich.
Do muzeum można dojechać komunikacją miejską, wybierając tramwaj 9 lub 15.

Historia Starego Cmentarza Żydowskiego we Wrocławiu

Jak wspomniałam we wstępie – Stary Cmentarz Żydowski powstał w 1856 roku z inicjatywy wrocławskiej gminy żydowskiej. W tym celu gmina zaczęła skupować działki we wski Gabitz przy Lohestrasse (obecnie ul. Ślężna). Zakupiony teren otoczono murem i uporządkowano.
Początkowo cmentarz zajmował około 3 ha. Kilka lat później obszar ten został powiększony, osiągając łączną powierzchnię 4,6 ha i tak zostało do dziś mieszcząc na swoim terenie niemal 12 tysięcy nagrobków.

Pierwszy oficjalny pochówek odbył się 17 listopada 1856 roku i był to pogrzeb kupca Lobela Sterna. Ziemia cmentarna została wówczas pobłogosławiona przez rabina Abrahama Geigera. Można tu również znaleźć nagrobki o wiele starsze, pochodzące z cmentarzy żydowskich istniejących już w średniowieczu. Nagrobki te odkrywano na przełomie poprzednich stuleci w różnych częściach miasta, a następnie przenoszone do centralnego lapidarium. Najstarszy z nich, wzniesiony Dawidowi – kantorowi „o głosie miłym”, ma wyrytą datę 4 sierpnia 1203 roku.

Dlaczego Stary Cmentarz przetrwał II Wojnę Światową

Gdy wybuchła II Wojna Światowa pogrzeby na cmentarzu powoli ustawały, a w 1943 roku został on całkowicie zamknięty. Mogłoby się wydawać, że to miejsce nie przetrwa wojny. Doskonale wiemy jak Niemcy traktowali żydowskie cmentarze w innych rejonach Polski. Często macewy były używane jaki płyty chodnikowe, a całe cmentarze równano z ziemią. W tym przypadku było inaczej. W tamtych czasach cmentarz znajdował się poza granicami miasta, niemieccy najeźdźcy zbytnio nie interesowali się jego losem. Wszystko zmieniło się w 1945r. gdy w stronę Wrocławia zmierzała Armia Czerwona.

Festung Breslau

Oblężenie Wrocławia, które trwało od 13 lutego do 6 maja 1945 roku, było jednym z najdłuższych oblężeń II wojny światowej. Miasto, ogłoszone przez Hitlera „twierdzą” miało być bronione do ostatniego żołnierza. Chociaż pojawiały się wezwania do kapitulacji, to jednak gauleiter Karl Hanke zarządził brutalną obronę, całkowicie ignorując los ludności cywilnej. Masowa ewakuacja piesza, przeprowadzona w zimie, spowodowała śmierć około 90 tysięcy osób.

Podczas oblężenia na terenie nekropolii stacjonowały oddziały niemieckie, a następnie doszło tam do starć z Armią Czerwoną. Właśnie dlatego do dziś możemy zobaczyć ślady kul i odłamków na murach oraz nagrobkach. Mimo poważnych uszkodzeń cmentarz zachował swoją strukturę, a dzięki temu wiele oryginalnych nagrobków przetrwało do naszych czasów.

Czas PRL-u – Stary Cmentarz Żydowski na krawędzi

Wydawać by się mogło, że po zakończeniu II Wojny Światowej, którą Stary Cmentarz Żydowski cudem przetrwał nic już nie zagraża jego istnieniu. Niestety wraz z odejściem Niemców pojawili się komuniści, a cmentarz stanął w obliczu nowego, czerwonego zagrożenia. W tamtym czasie wiele podobnych miejsc było likwidowanych z powodu „obcej kultury„. Cmentarze równano z ziemią, a miejsca po nich wykorzystywano do innych celów. Na szczęście w 1795 roku Stary Cmentarz Żydowski we Wrocławiu został wpisany do rejestru zabytków co finalnie uchroniło go przed zapomnieniem.

Od 1988 roku teren ten jest udostępniony zwiedzającym jako Muzeum Architektury Cmentarnej. Obecnie funkcjonuje pod nazwą Muzeum Sztuki Cmentarnej i stanowi oddział Muzeum Miejskiego Wrocławia.

Sławne osoby pochowane na Starym Cmentarzu Żydowskim

Ponadto:

• Clara Sachs (1862–1921) – malarka impresjonistka.
• Auguste i Siegfried Stein (1849–1936 i 1844–1893) – rodzice Edyty Stein, która przyjęła katolicyzm i jako siostra Teresa Benedykta od Krzyża została zamordowana w Auschwitz. Od 1987 roku błogosławiona, a od 1998 święta Kościoła Rzymskokatolickiego.
• Heinrich Graetz (1817–1891) – historyk, autor pierwszej syntetycznej historii Żydów od czasów biblijnych po XIX wiek. Wykładowca Żydowskiego Seminarium Teologicznego i Uniwersytetu Wrocławskiego.
• Louis Galewsky (1819–1895) – przedsiębiorca, założyciel wytwórni wódek i likierów, produkującej m.in. popularny trunek „Breslauer Dom”.
• Gedalje Tiktin (1810–1886) – rabin gminy wrocławskiej, syn Salomona i wnuk Abrahama. Od 1854 roku pełnił funkcję pierwszego Królewskiego Rabina Krajowego dla Śląska.
• Friederike Kempner (1828–1904) – pisarka, zwana „śląskim łabędziem” lub „żydowskim słowikiem” ze względu na humor w liryce. Działała także na rzecz praw człowieka i obywatela.

Podsumowanie

Jeśli planujesz weekend we Wrocławiu, Stary Cmentarz Żydowski powinien znaleźć się na liście obowiązkowych atrakcji. To miejsce, które zachwyci zarówno miłośników historii, jak i kultury. Spacerując pośród tysięcy nagrobków, można zatrzymać się na chwilę refleksji nad śmiercią i kruchością życia. Zwracając uwagę na detale, takie jak ślady po kulach i odłamkach, przypomina się dramatyczna historia miasta i całego regionu. Zwiedzanie Starego Cmentarza Żydowskiego to doskonały sposób na spokojny spacer po Wrocławiu z dla od zgiełku miasta.

Źródło: 
wikipedia
zydowskiwroclaw.pl
tablice informacyjne

---

Zauważyłeś błąd w tekście? 
Napisz w komentarzu lub na kontakt@mrocznaturystyka.com